De transport-arm op een typemachine…

De positie van de transport-arm op een schrijfmachine: links of rechts?

De plaats van de transporteur is zo vanzelfsprekend links dat het moeilijk voorstelbaar is dat het ooit onderwerp van discussie is geweest om hem rechts te zetten. Maar ja, alles wat door mensen is ontworpen is jarenlang onderwerp van discussie geweest en door de jaren heen met bloed zweet en tranen verbeterd tot wat het nu is. Het gaat daarbij niet om een natuurlijke evolutie, dat zou nog veel te lang duren. De evolutie van een constructie wordt opgejaagd door concurrentie en door technologie-ontwikkeling. Dat geldt ook voor de positie van de transporteur op de typemachine: hoort die nou links of rechts te zitten?
Het is zoals de schrijfwijze voorschrijft: begin je links dan hoort de regel-greep links, begin je rechts, dan hoort de handle rechts. Dat is dus anders dan bij het stuur van een auto: dat zit aan de andere kant dan waar je rijdt.
In 1935 echter was links is nog niet helemaal standaard praktijk. Er is de L C Smith no 5 met de arm rechts, zie hier.
Zie ook de 1935 Continental Standard die van twee walletjes eet.
In The advent of the Left-Hand Carriage Return Lever komt de volgende passage voor: “(Dag-)licht moet overkomen van de kant tegenover de kant waar de hefboom zit omdat het origineel dat overgetypt wordt aan die andere kant rechtop op het bureau staat.” (Mag ik concluderen dat vroeger vele typistes bezig waren met kopiëren?)

Met de kennis van nu: waar op de machine moet de transporteur zitten?
Als de transportarm rechts op de machine zit moet je hem bedienen met de rechterhand, door eraan te trekken. Je moet dan met een vinger ergens in haken of achter grijpen. Hoe doe je dat? Met de duim van je rechterhand, handpalm naar beneden gericht? Je kunt andere vingers gebruiken maar dan moet je hand eerst helemaal linksom draaien (handpalm kijkt naar rechts, schoolslag-stijl).
Een het begin van de beweging gaat de transporteur naar rechts ten behoeve van de regelvoeding. Pas daarna komt de hele wagen mee naar rechts. Voor die twee bewegingen samen (arm plus wagen) moet rechts van de machine ruimte worden gereserveerd.

Als de transporteur links op de machine zit kun je hem bedienen met één of meer vingers van je linkerhand, waarbij je niet trekt, maar drukt. Je hoeft niet nauwkeurig in te haken, je hoeft je linkerhand niet de verdraaien om de transporteur te bedienen. De transportarm op links gaat over de machine heen, voor de kap langs en neemt daarbij geen oppervlak van de schrijftafel in beslag dat niet toch al door de typemachine bezet was.
Conclusie: de transportarm hoort links te zitten, althans voor schrift dan van links naar rechts gaat.

Mij is opgevallen hoe veel mensen, desgevraagd, denken dat de transporteur rechts op de machine zit. En zij denken dan ook dat de wagen naar links bewogen moet worden, ook mensen die vroeger veel getypt hebben. Totdat ze zich voorstellen dat ze achter een machine zitten…..

Bij arabisch en ander schrift dat van rechts naar links wordt gelezen loopt de wagen tijdens het schrijven naar rechts en moet met de transporteur naar links worden gehaald. Zie hier
De transporteur hoort dus rechts te zitten.
Toch vind ik maar enkele machine die zo zijn uitgevoerd. Zo staat er een Underwood (?) Daro Optima Elite 45 op Ebay voor $600.00, zie hier. Verder vinden we een Optima, en als derde, een Erica

In de meeste foto’s van arabische machines vind je de transporteur aan de linkerkant, ondanks het feit dat het hele spatie-mechanisme andersom moet werken, zie de Erikas op deze foto’s op deze site (verouderd)
Hier ontstaat dan de situatie die we zojuist nog voor ongewenst verklaarden: je moet trekken in plaats van duwen. Daarom wordt er aan het einde van de arm een ‘haak’ gevormd door de hollling van ‘de hand’ om te draaien. Daar kan de duim van de linker hand kan inhaken om de wagen terug naar links te trekken. Dus vandaar misschien toch de naam ‘regelverstelhaak?

Hmmm. een nieuw soort enter-haak i.p.v. een enter-toets